"Raport z oblężonego miasta" - interpretacja

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 6.07.2024 o 15:20

Rodzaj zadania: Analiza

Dodane: 6.07.2024 o 14:34

Wstęp

1. Zarys historyczny i literacki postaci Zbigniewa Herberta

Zbigniew Herbert (1924–1998) jest jedną z najważniejszych postaci polskiej literatury powojennej. Przeżywszy II wojnę światową oraz okres PRL-u, jego twórczość przesiąknięta jest zarówno doświadczeniami historycznymi, jak i filozoficznymi rozważaniami nad kondycją ludzkiej egzystencji. Debiutując w 1956 roku, w okresie politycznej odwilży, Herbert szybko zdobył uznanie krytyków i czytelników dzięki swojemu wyjątkowemu stylowi poetyckiemu, który łączył klasyczną formę z głęboką refleksją nad tragicznymi wydarzeniami XX wieku. Ponadto, jego twórczość często wpisywała się w dialog z przeszłością, a także stanowiła swoisty komentarz do represyjnych realiów PRL-u. Herbert pozostawał w obszarze zainteresowań literackiego świata jako potencjalny kandydat do Nagrody Nobla, jednak nigdy jej nie otrzymał. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych cykli jego wierszy jest "Pan Cogito", w którym poeta personifikuje ludzki rozum i sumienie.

2. Prezentacja omawianego utworu

"Raport z oblężonego Miasta" pochodzi z tomu "Raport z oblężonego miasta i inne wiersze", opublikowanego w 1983 roku w drugim obiegu, co podkreśla polityczne znaczenie tego dzieła. Wiersz ten jest nie tylko metaforycznym opisem stanu oblężenia, ale także refleksją nad losem narodu żyjącego w osaczeniu politycznym. W kontekście lat 80. XX wieku, utwór ten odnosi się bezpośrednio do stanu wojennego wprowadzonego w Polsce w grudniu 1981 roku, stanowiąc krytyczny komentarz do aktualnej sytuacji politycznej w kraju oraz doskonały przykład literatury zaangażowanej.

I. Raport z oblężonego miasta – analiza utworu

1. Liryka bezpośrednia

W "Raporcie z oblężonego Miasta" podmiot liryczny wypowiada się w pierwszej osobie, co nadaje utworowi charakter osobistego świadectwa. Często powtarzane przez niego frazy, takie jak „piszę tak jak potrafię” czy „unikam komentarzy”, tworzą intymną atmosferę i sprawiają, że czytelnik czuje się niemal współuczestnikiem opisywanych wydarzeń. Podmiot liryczny działa tutaj jako kronikarz, relacjonując wydarzenia z oblężonego miasta, stanowiące uniwersalny symbol politycznego i społecznego ucisku. Wersy takie jak „nie znamy ich miejsca pobytu” oraz „wyhodowaliśmy dzięki wojnie nową odmianę dzieci” odzwierciedlają nie tylko indywidualne doświadczenia bohatera, ale również zbiorowe doświadczenia narodu. Użycie zwrotów w rodzaju „jeśli stracimy ruiny” potęguje wrażenie ciągłego zagrożenia i niepewności, z którym boryka się wspólnota. W ten sposób liryk staje się nie tylko świadkiem, lecz także głosem emocjonalnie zaangażowanego narratora, co podkreśla subiektywność przedstawionej relacji.

2. Budowa utworu

"Raport z oblężonego miasta" charakteryzuje się brakiem regularnych wersów, strof i interpunkcji, co jest jednym z elementów stylu Herberta. Wiersz pozbawiony jest rytmu i tradycyjnej formy, co sprawia, że bardziej przypomina mowę niż uporządkowany literacki tekst. Brak interpunkcji i regularnych strof potęguje wrażenie chaosu i dezorientacji, jakie towarzyszą oblężonemu miastu. Dwukropki oddzielające kolejne wersy wiersza służą jako swego rodzaju „nagłówki” dla relacjonowanych wydarzeń, tworząc wrażenie dziennika kronikarskiego, którego celem jest rejestrowanie faktów i stanów emocjonalnych mieszkańców oblężonego miasta dzień po dniu. Herbert rezygnuje z formalnej struktury, by oddać atmosferę chwilowej, acz trwałej walki z siłami represji.

3. Środki stylistyczne

Herbert posługuje się bogatym językiem metaforycznym i symbolicznym, co czyni jego wiersz bardziej uniwersalnym. Epitety takie jak „poślednią rolę”, „bezwarunkowej kapitulacji” czy „magazyny puste” ukazują dramatyzm sytuacji i potęgują nastrój klęski. Metafory takie jak „ruiny świątyń widma ogrodów i domów” czy „wyhodowaliśmy dzięki wojnie nową odmianę dzieci” budują plastyczny obraz zniszczeń i cywilizacyjnego upadku. Porównania, np. „zupełnie jak psy i koty”, pozwalają czytelnikowi lepiej zrozumieć opisywaną sytuację poprzez analogię do bardziej znanych i zrozumiałych realiów.

II. Raport z oblężonego miasta – interpretacja

1. Polityczny kontekst utworu

Utwór Herberta odnosi się bezpośrednio do stanu wojennego w Polsce, wprowadzonego w grudniu 1981 roku, który był odpowiedzią władz komunistycznych na rosnące nastroje opozycyjne i działalność ruchu Solidarność. Oblężone miasto symbolizuje Polskę, która znalazła się w stanie quasi-militarnym, gdzie kontrola i strach były metodami rządzenia. Ze względu na cenzurę i represje, Herbert zdecydował się na publikację swoich wierszy w drugim obiegu, co samo w sobie jest aktem politycznego sprzeciwu. Jego utwór można jednak odczytywać uniwersalnie, jako odniesienie do innych katastrofalnych wydarzeń, w tym II wojny światowej, co czyni go ponadczasowym komentarzem na temat ludzkiej przemocy i opresji.

2. Kronikarz jako narrator

W "Raporcie z oblężonego Miasta" narrator pełni rolę kronikarza, który stara się przedstawiać wydarzenia w sposób możliwie obiektywny. Jego zapiski mają być świadectwem dla międzynarodowej społeczności o sytuacji wewnętrznej oblężonego miasta. W jednak, pomimo dążenia do obiektywności, w zapiskach kryje się głębokie rozczarowanie i pragnienie buntu. Kronikarz zmaga się z poczuciem bezsilności i starości, ale jednocześnie czuje obowiązek dokumentowania wydarzeń dla przyszłych pokoleń. To przekładanie osobistej tragedii i poczucia niemocy na wyższą misję, odsłaniając wewnętrzne sprzeczności i dramat człowieka świadomego swej odpowiedzialności.

3. Symbolika i znaczenie miasta

Oblężone miasto w utworze Herberta staje się symbolem Polski, narodu, który przez wieki doświadczał różnych form okupacji i represji. Miasto objęte oblężeniem to metafora dla politycznego i historycznego oblężenia, w którym narody często się znajdują. Herbert sugeruje, że teraźniejsze wydarzenia są kontynuacją historii pełnej traumy i klęsk. Monotonia oblężenia, strach o przyszłość i brak pewności jutra stają się cechą stałą egzystencji mieszkańców. Jest to jednak także wezwanie do heroizmu i walki mimo przeciwności, co podkreśla imperatyw moralny zawarty w poezji Herberta.

4. Ekspresja emocji i intencji

Wiersz "Raport z oblężonego Miasta" obfituje w rzetelne i obiektywne zapiski, które mają formę mówioną, przypominającą mowę kronikarską, a nie literacki tekst. Współczesne i historyczne traumy przenikają się nawzajem, tworząc zbiorową pamięć narodową, ukazującą ciągłość doświadczeń i cierpień. Kronikarz w utworze Herberta staje się głosem sumienia, świadkiem heroizmu narodu, który mimo wszystko walczy o swoją przyszłość.

Zakończenie

1. Podsumowanie interpretacji

"Raport z oblężonego miasta" Zbigniewa Herberta to wyjątkowy utwór, który odnosi się zarówno do konkretnych wydarzeń historycznych, jak i posiada uniwersalne przesłanie. W kontekście twórczości Herberta, wiersz ten reprezentuje jego zaangażowanie polityczne i moralne oraz stanowi ważny element dialogu z przeszłością i teraźniejszością. Jest to tekst, który zyskuje na wartości w obliczu różnych kontekstów historycznych i politycznych.

2. Wnioski końcowe

Zbigniew Herbert, poprzez swoje poezje, szczególnie "Raport z oblężonego Miasta", stał się głosem sumienia narodu, który niestrudzenie walczy o wolność i godność mimo przeciwności. Symbolika oblężonego miasta jako metafora trudności, z jakimi mierzą się narody pod jarzmem opresji, ma trwałą wartość zarówno kulturową, jak i polityczną. Poezja Herberta nie traci na aktualności, pozostając ważnym głosem humanistycznym w dialogu o wolności i oporze wobec niesprawiedliwości.