Geneza i ewolucja pojęcia ruchów społecznych

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 18.10.2024 o 9:53

Rodzaj zadania: Wypracowanie

Dodane: 10.10.2024 o 13:44

Geneza i rozwój pojęcia ruchów społecznych jest tematem złożonym, który na przestrzeni dziejów ewoluował w odpowiedzi na zmieniające się warunki społeczne, ekonomiczne i polityczne. Zrozumienie tego procesu wymaga analizy zarówno historycznych kontekstów, jak i podstaw teoretycznych, które ukształtowały współczesne podejście do badania ruchów społecznych.

Początków analiz nad ruchami społecznymi można szukać już w XIX wieku, kiedy to rewolucje przemysłowe i polityczne spowodowały wzrost zainteresowania badaczy zjawiskami zbiorowego działania. Jednym z pierwszych, którzy podjęli się analizy tych zjawisk, był Karl Marx, który postrzegał ruchy społeczne jako wyraz sprzeciwu klas pracujących przeciwko uciskowi kapitalistycznemu. W "Manifeście Komunistycznym" Marx i Engels zauważyli, że „historia wszystkich dotychczasowych społeczeństw jest historią walk klasowych” (Marx, Engels 2009, s. 3). Według nich ruchy społeczne stanowiły naturalną odpowiedź na istniejące niesprawiedliwości i były motorem zmian społecznych.

Kolejnym etapem w rozwoju pojęcia ruchów społecznych była teoria tłumu Gustava Le Bona, opublikowana w jego książce „Psychologia tłumu” z 1895 roku. Le Bon uważał, że tłumy działają pod wpływem emocji i mogą prowadzić do destrukcyjnych działań zbiorowych. Jego prace miały duży wpływ na dalsze badania nad dynamiką grup, choć jego podejście zostało później uznane za zbyt pesymistyczne i deterministyczne.

W XX wieku badania nad ruchami społecznymi uległy dalszemu rozwinięciu, głównie za sprawą nowoczesnych teorii dotyczących mobilizacji zasobów. Teoria ta, zaproponowana przez badaczy takich jak John D. McCarthy i Mayer N. Zald, sugeruje, że ruchy społeczne są wynikiem racjonalnego działania jednostek, którzy organizują się w ramach społecznych, aby osiągnąć konkretne cele (McCarthy, Zald 1977, s. 1212). Teoria ta kładzie nacisk na znaczenie organizacji oraz dostępnych zasobów (jak kapitał, czas czy dostęp do mediów), które umożliwiają skuteczną mobilizację.

Równolegle do teorii mobilizacji zasobów, pojawiło się podejście strukturalne, które uwydatniało znaczenie struktur możliwości politycznych. Badacze tacy jak Charles Tilly zwrócili uwagę na to, jak zmieniające się okoliczności polityczne, takie jak demokratyzacja czy liberalizacja, wpływają na możliwość skutecznego działania ruchów społecznych (Tilly 1978, s. 4). Zgodnie z tą teorią, ruchy społeczne są bardziej prawdopodobne i skuteczne tam, gdzie istnieje możliwość wpływu na system polityczny.

W latach 80. i 90. XX wieku teoria ramowania (framing theory) wprowadziła nowe spojrzenie na sposób, w jaki ruchy społeczne konstruują, prezentują i komunikują swoje przesłanie publiczności. Badacze tacy jak Erving Goffman i David Snow opisali, jak ważne jest tworzenie przekonujących narracji, które przyciągają nowych członków i zdobywają społeczne poparcie (Goffman 1974, s. 21; Snow et al. 1986, s. 10). Teoria ta zwraca uwagę na znaczenie kulturowych i ideologicznych aspektów ruchów społecznych.

Współczesne podejścia do ruchów społecznych uwzględniają także szerszy kontekst globalizacji i technologii. Internet i media społecznościowe znacząco zmieniły sposób, w jaki ruchy społeczne się organizują, działają i komunikują ze światem. Manuel Castells w książce „Network Society” opisuje, jak społeczeństwo sieciowe wpływa na nowoczesne formaty organizowania się oraz działania ruchów społecznych (Castells 200, s. 54).

Podsumowując, pojęcie ruchów społecznych przeszło znaczącą ewolucję, od wczesnych teorii rewolucyjnych, przez psychologię tłumu, teorie racjonalnego wyboru, po nowoczesne teorie uwzględniające dynamikę globalnych sieci. Każde z tych podejść wnosi istotne spostrzeżenia do zrozumienia, jak i dlaczego ludzie się mobilizują oraz jakie czynniki wpływają na sukces lub porażkę ruchów społecznych.

Bibliografia: - Marx, K., & Engels, F. (2009). „Manifest komunistyczny”. Wydawnictwo Naukowe PWN. - McCarthy, J. D., & Zald, M. N. (1977). Resource Mobilization and Social Movements: A Partial Theory. American Journal of Sociology, 82(6), 1212-1241. - Tilly, C. (1978). From Mobilization to Revolution. Addison-Wesley. - Goffman, E. (1974). Frame Analysis: An Essay on the Organization of Experience. Harvard University Press. - Snow, D. A., Rochford, E. B., Worden, S. K., & Benford, R. D. (1986). Frame Alignment Processes, Micromobilization, and Movement Participation. American Sociological Review, 51(4), 464-481. - Castells, M. (200). The Rise of the Network Society. Blackwell Publishing.