„Każden sobie rzepkę skrobie”. Chłopi i inteligencja wobec sprawy narodowej w „Weselu” Wyspiańskiego

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 20.08.2024 o 19:02

Rodzaj zadania: Wypracowanie

Dodane: 20.08.2024 o 18:28

Stanisław Wyspiański, wybitny dramaturg, malarz i poeta przełomu XIX i XX wieku, urodził się 15 stycznia 1869 roku w Krakowie. Jego ojciec, Franciszek, był znanym rzeźbiarzem, jednak z powodu alkoholizmu nie mógł właściwie opiekować się synem. Po śmierci matki w 1880 roku Wyspiański trafił pod opiekę wujostwa Stankiewiczów. Edukację kontynuował w gimnazjum św. Anny, a następnie w Szkole Sztuk Pięknych, gdzie zaprzyjaźnił się z wieloma młodymi artystami, takimi jak Józef Mehoffer, Kazimierz Przerwa-Tetmajer i Lucjan Rydel. Wyspiański podróżował po Europie, odwiedzając Włochy, Szwajcarię, Francję, Niemcy i Pragę, które zaznajomiły go z różnorodnymi stylami artystycznymi. Szczególnie inspirujące były dla niego studia malarskie w Paryżu. Po powrocie do Krakowa podjął się pracy przy restauracji kościoła Franciszkanów, tworząc polichromie, a także współpracował z Teatrem Miejskim i czasopismem "Życie". W 1900 roku ożenił się z Teodorą Pytkówną, lecz jego życie osobiste nie było wolne od dramatów; pogorszyło się jego zdrowie, co doprowadziło do przedwczesnej śmierci 28 listopada 1907 roku. Wyspiański został pochowany na Skałce obok innych wielkich Polaków. Jego twórczość jest niezwykle różnorodna, ale "Wesele" z 1901 roku pozostaje jednym z najważniejszych dzieł literatury polskiej.

Geneza „Wesela” jest równie interesująca, co jego treść. Jest ono osadzone w realiach prawdziwego wesela, które miało miejsce w listopadzie 1890 roku w Bronowicach. Wesele to było związkiem Lucjana Rydla, przedstawiciela krakowskiej inteligencji, z Jadwigą Mikołajczykówną, chłopką z Bronowic. Wyspiański umieścił akcję dramatu w chacie bronowickiej, gromadząc w jednym miejscu przedstawicieli dwóch różnych światów – inteligencji miejskiej i chłopstwa. Tematyka łączy relacje międzyludzkie z kwestiami narodowymi, analizując potencjalne zasoby społeczne i polityczne, jakie Polska mogłaby wykorzystać do odzyskania niepodległości.

Wyspiański poprzez swoje postaci doskonale oddał różnice społeczne i światopoglądowe między inteligencją a chłopstwem. Inteligenci na czele z Panem Młodym, Dziennikarzem, Poetą, Radczynią i Zosią reprezentują bardziej wykształconą i zorientowaną na kulturę oraz sztukę warstwę społeczną. Ich świat to salony, literatura, sztuka, ale także pewien dystans do rzeczywistości wsi. Pan Młody, wyrazisty przykład, jest zachwycony realiami wiejskiego życia w taki sposób, że jego fascynacja jest powierzchowna i naiwna. Przy czym jego fascynacja kończy się na zachwycie egzotyką kultury chłopskiej, a nie na głębszym zrozumieniu jej problemów i potrzeb.

Z kolei chłopi, jak Panna Młoda, Ojciec, Gospodyni, Czepiec czy Klimina, to postacie osadzone w rzeczywistości pracy na roli, tradycji i wierzeń. Ich życie jest praktyczne i realistyczne, a codzienne zmagania z trudami pracy na ziemi kształtują ich poglądy. Te różnice w światopoglądach są szczególnie widoczne w rozmowach, na przykład dialogu Dziennikarza z Czepcem na temat politycznych wydarzeń na świecie. Czepiec, mimo że jest przedstawicielem wiejskiego ludu, wykazuje zainteresowanie wydarzeniami międzynarodowymi, co zaskakuje Dziennikarza, który nie oczekiwał takiej świadomości od kogoś z prostego ludu.

Relacje między postaciami, choć pozornie harmonijne, pokazują głęboki brak porozumienia. Dialogi między inteligencją a chłopami często kończą się niepowodzeniem z powodu różnic w doświadczeniach i horyzontach myślowych. Na każdy problem i wyzwanie patrzą z innego punktu widzenia – inteligencja jest bardziej skłonna do idealistycznych rozważań, podczas gdy chłopi są pragmatyczni i skupieni na realnych potrzebach dnia codziennego. Symboliczny jest tu cytat: "Wyście sobie, a my sobie, Każden sobie rzepkę skrobie", który doskonale oddaje sedno rozdzielności interesów obu grup.

Wyspiański krytycznie odnosi się do obu tych grup społecznych. Inteligencja jest przedstawiona jako grupa osadzona w marzeniach i sztuce, która nie jest w stanie zrozumieć realnych problemów kraju, jak również dostrzec potencjału drzemiącego w chłopach. Gospodarz, reprezentant inteligencji, jest skrytykowany przez Poetę za to, że nie potrafi zintegrować swojego środowiska z wsią, a jedynie administruje spotkaniem. Spotkanie weselne staje się dla inteligencji okazją do zabawy i flirtów, a nie do poważnych rozmów na temat przyszłości narodu.

Chłopi również nie są ukazani jako idealni. Ich realizm i pragmatyzm, choć wydają się cechami pozytywnymi, są jednocześnie ograniczeniem. Brak umiejętności marzenia, socjalizacja w ramach tradycyjnych struktur, prowadzą do postawy defensywnej wobec zmian. Próby porozumienia między obiema grupami kończą się niepowodzeniem. Flirt, zabawa i miłość dominują nad poważnymi rozmowami, a symboliczne "chocholi taniec" staje się obrazem uśpienia społeczeństwa, braku zdolności do działania i zjednoczenia.

Zakończenie „Wesela” podsumowuje tragiczny stan narodu, który nie potrafi zjednoczyć się w jedną siłę. „Każden sobie rzepkę skrobie” staje się metaforą dla obopólnego niezrozumienia i odmienności priorytetów. Symbol chocholego tańca podkreśla stagnację i marazm – mimo obecności jasnych idei, społeczeństwo nie jest w stanie wykrzesać z siebie energii do rzeczywistych działań.

Dramat Wyspiańskiego, poprzez ukazanie problemów społecznych i niemożności porozumienia, stanowi głos w krytyce współczesnego mu społeczeństwa. Jego przesłanie jest jednak wciąż aktualne. Brak jedności i wspólnego celu, niedostatek zrozumienia między różnymi warstwami społecznymi, to problemy, które mogą być znalezione również w dzisiejszych czasach.

Powinniśmy patrzeć na "Wesele" nie tylko jako na dramat historyczny, ale jako na dzieło z głębokim przesłaniem społecznym. Zjednoczenie narodu, zrozumienie i współpraca między różnymi grupami społecznymi to wciąż nasza lekcja do odrobienia. Wyspiański w swoim dramacie wzywa do przebudzenia, zarówno wtedy, jak i teraz, ukazując uniwersalne prawdy o kondycji ludzkiej i społecznej.