Nawiązując do Boskiej komedii Dantego dokonaj analizy i interpretacji wiersza Tadeusza Różewicza "Brama"

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 27.08.2024 o 14:39

Rodzaj zadania: Streszczenie

Dodane: 27.08.2024 o 14:02

# 1. Wprowadzenie do tematu

„Boska Komedia” Dantego Alighieri to jedno z najbardziej znanych i wpływowych dzieł literackich średniowiecza, stanowiące monumentalny epos opisujący podróż przez piekło, czyściec i raj. Napisana na początku XIV wieku, „Boska Komedia” prezentuje szczegółową wizję zaświatów, w której każda grzesznik jest sądzony i ukarany zgodnie z ciężkością swojego przewinienia. Dzieło Dantego nie tylko jest wspaniałym osiągnięciem literackim, ale także dokumentem epoki, które przedstawia teologiczne i moralne przekonania średniowiecznego chrześcijaństwa.

„Brama” Tadeusza Różewicza, wiersz z tomiku „Nożyk profesora” wydanego w roku 2000, to utwór mający na celu refleksję nad współczesnym stanem moralności i kondycją duchową człowieka. Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, znany jest ze swojego minimalistycznego podejścia do poezji oraz skłonności do głęboko filozoficznych i społecznych rozważań. „Brama” nawiązuje bezpośrednio do „Boskiej Komedii” Dantego poprzez słynny cytat z napisu nad bramą piekła: „Lasciate ogne speranza, voi ch’intrate” („Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie”), jednak w nowoczesnym kontekście, wynikającym z doświadczeń XX wieku.

2. Cel wypracowania

Celem tego wypracowania jest ukazanie różnic i podobieństw między wizją zaświatów w wierszu „Brama” Tadeusza Różewicza a klasycznym przedstawieniem piekła Dantego w „Boskiej Komedii”. Analiza będzie obejmować środki stylistyczne i strukturalne użyte przez Różewicza w jego utworze, a także interpretację współczesnej wizji piekła, która reflektuje nad stanem moralnym i duchowym współczesnego człowieka. Omówimy również, jak doświadczenia XX wieku, w tym okrucieństwa wojny, wpływają na poetę, kształtując jego pesymistyczny pogląd na ludzką naturę i rzeczywistość.

Rozwinięcie

I. Analiza wiersza „Brama” i środki stylistyczne

Podmiotem lirycznym w wierszu „Brama” jest zbiorowy „my”, co można wywnioskować z użycia zaimków osobowych („mrugają do nas”) i czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej („tu poczekamy na sąd”). Ta zbiorowość potwierdza uniwersalność przeżywanych doświadczeń i refleksji, sugerując, że podmiot liryczny przemawia w imieniu całej ludzkości. Dodatkowo, liryka zwrotu do adresata jest obecna w apostrofach skierowanych do nieznajomego, co wprowadza element dialogu i intymności („porzućcie wszelką nadzieję / którzy tu wchodzicie”; „nieznajomy panie?”).

2. Budowa wiersza

Budowa wiersza „Brama” jest nieregularna, co nadaje mu cechy wiersza wolnego. Składa się on z osiemnastu strof, z czego najkrótsze mają jeden wers, a dwie najdłuższe – sześć wersów. Brak rymów i interpunkcji (poza wykrzyknikami i znakami zapytania) nadaje wierszowi surową i nieuporządkowaną formę, oddziałującą na czytelnika poprzez dawanie wrażenia chaosu i braku harmonii.

3. Środki stylistyczne

Różewicz wykorzystuje różnorodne środki stylistyczne, aby wywołać odpowiedni nastrój i przekazać swoje myśli. Epitety takie jak „względów humanitarnych” czy „pijanych grabarzy” podkreślają ironiczny ton wiersza. Metafory, na przykład „piekło zostało zdemontowane przez teologów i psychologów głębi”, sugerują, że tradycyjne pojęcia piekła zostały zrewidowane przez współczesną naukę i filozofię. Pytania retoryczne, jak „nieznajomy panie?”, wprowadzają element refleksji i introspekcji. Powtórzenia, takie jak „odwagi!” i „kamień / na kamieniu / na kamieniu kamień”, wzmacniają przekaz utworu i nadają mu rytmiczność. Ożywienie („dół czeka”) oraz kolokwializmy („pływają pety”) sprawiają, że tekst jest bardziej przystępny i odbierany jako aktualny i autentyczny. Enumeracje, przykładowo „piją [...] / zagryzają [...] / mrugają [...] / grają”, służą intensyfikacji opisu degeneracji wartości moralnych.

II. Interpretacja wiersza „Brama”

Wiersz „Brama” rozpoczyna się cytatem z „Boskiej Komedii” Dantego: „Porzućcie wszelką nadzieję, wy, którzy tu wchodzicie”. Ta znana sentencja wprowadza czytelnika w tematyczny kontekst piekła. W dziele Dantego piekło jest precyzyjnie zorganizowaną przestrzenią, w której grzesznicy są sądzeni i karani zgodnie z wagą swoich grzechów, przebywając w dziewięciu kolejnych kręgach, z Virgiluszem jako przewodnikiem Dantego.

2. Wizyta w piekle według Różewicza

W odróżnieniu od precyzyjnie zorganizowanego i logicznie uporządkowanego piekła Dantego, wiersz Różewicza ukazuje piekło jako miejsce chaotyczne i pełne ironii. Podmiot liryczny gorzko zastanawia się nad współczesnym wyglądem piekła, odrzucając patos i dramatyzm, na rzecz ironii i groteski. Podejście to wynika z doświadczeń wojennych poety, który widział piekło na ziemi w czasie II wojny światowej. Dla Różewicza piekło to nie odległe, metafizyczne miejsce, ale smutna rzeczywistość naszego świata, pełna bestialstwa i dehumanizacji.

3. Kontrast ról teologów i psychologów

W wierszu „Brama” pojawia się sceptyczne stwierdzenie, że „piekło zostało zdemontowane przez teologów i psychologów głębi”. To ironiczne odniesienie wskazuje na fakt, że współczesne społeczeństwo przestało wierzyć w tradycyjne pojęcia moralności i grzechu, zamiast tego próbując racjonalizować ludzką naturę poprzez badania teologiczne i psychologiczne. Demontaż piekła przez teologów i psychologów symbolizuje przewartościowanie moralności w społeczeństwie, przesunięcie z teocentryzmu na antropocentryzm.

4. Podział sacrum i profanum

Podczas gdy wizja Dantego przedstawiała wyraźny podział między strefami sacrum (świętości) i profanum (świeckości), Różewicz w swoim wierszu zdaje się zatrzeć te granice. Symboliczne piekło współczesne jest przedstawione jako kontynuacja ziemskiej egzystencji, bez elementu sakralności. Sacrum i profanum stają się nierozerwalnie złączone, manifestując się w codziennej brutalności i trywialności.

5. Współczesne piekło jako metafora ziemskiego życia

Różewicz przedstawia pijanych grabarzy jako symbole degeneracji wartości, „piją, zagryzają kiełbasą, grają czaszką Adama”. Ta makabryczna wizja bezpośrednio nawiązuje do dramatycznych scen z „Hamleta” Shakespeare’a, ale wprowadza ją do współczesnych realiów, podkreślając upadek człowieczeństwa. W kontekście Różewicza piekło jest zredukowane do materialności, gdzie ciała, a nie dusze, stanowią główny element egzystencji, co symbolizuje dehumanizację i destrukcję wartości duchowych.

6. Podsumowanie refleksji Różewicza

Różewicz parafrazuje Ewangelii św. Mateusza, stwierdzając „nie zostanie tu kamień na kamieniu”, co sugeruje totalny upadek ludzkich wartości i kultury. Poeta widzi świat jako ruinę kulturalną, pełną pędzącego życia, ignorancji i degradacji moralności. W jego wizji prawdziwa gehenna już istnieje na Ziemi, co skłania czytelnika do refleksji nad stanem współczesnego świata.

Zakończenie

Wiersz „Brama” Tadeusza Różewicza, nawiązujący do „Boskiej Komedii” Dantego, przedstawia współczesną wizję piekła, która różni się od klasycznego przedstawienia zaświatów. Analiza utworu ujawnia, że Różewicz używa różnych środków stylistycznych oraz strukturalnych, aby przedstawić piekło jako miejsce chaosu, ironii i dehumanizacji, co jest kontrastem do uporządkowanej struktury piekła przedstawionego przez Dantego.

2. Znaczenie refleksji Różewicza dla współczesnego czytelnika

Refleksje Różewicza nad stanem współczesnego świata mają ogromne znaczenie dla współczesnego czytelnika, poruszając kwestie uniwersalnych wartości moralnych i ich degradacji w kontekście współczesnego życia. Zachęcają nas do refleksji nad własnym życiem, postępowaniem i wartościami, jakie cenimy.

3. Możliwe dalsze badania

Dalsze badania mogą obejmować analizę wpływu doświadczeń wojennych na literaturę oraz odrębność wizji eschatologicznych w różnych kulturach i epokach. Tego rodzaju badania mogłyby wzbogacić naszą wiedzę o literackich i filozoficznych interpretacjach piekła i moralności, oraz lepiej zrozumieć, jak te wizje ewoluowały na przestrzeni wieków.