W jakim stopniu rozum i intelekt pomagają w rozstrzyganiu problemów egzystencjalnych człowieka? Analiza na podstawie "Zbrodni i kary", wybranego tekstu literackiego oraz filmu "Fight Club

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 26.10.2025 o 19:37

Rodzaj zadania: Rozprawka

Dodane: 21.10.2025 o 20:25

Rozum i intelekt są nieodłącznymi elementami ludzkiej natury, które od wieków budzą zainteresowanie filozofów, literatów oraz twórców filmowych. Są one nie tylko źródłem wiedzy, ale również mogą być przyczyną wewnętrznych konfliktów i dylematów moralnych. Problem ten można doskonale zobrazować, analizując literaturę klasyczną oraz współczesne kino. "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego, "Hamlet" Williama Szekspira oraz film "Podziemny krąg" (Fight Club) w reżyserii Davida Finchera to dzieła, które ukazują, jak intelekt wpływa na życiowe decyzje i wewnętrzne konflikty ich bohaterów.

"Zbrodnia i kara" Dostojewskiego:

Główny bohater "Zbrodni i kary", Rodion Raskolnikow, to student prawa, który postanawia zamordować lichwiarkę Alonę Iwanowną. Jego motywy są skomplikowane – z jednej strony, Raskolnikow chce zdobyć pieniądze, by poprawić swoją sytuację materialną, z drugiej strony, kieruje się przekonaniem o własnej wyższości moralnej i intelektualnej. Uważa, że jest nadczłowiekiem, który ma prawo decydować o życiu i śmierci innych ludzi. Wszystko to implikuje problem egzystencjalny, bowiem Raskolnikow zmaga się z pytaniami o sens życia, sprawiedliwość oraz moralność.

Pomimo że jego plan opiera się na zimnej kalkulacji i logicznym rozumowaniu, nie przewiduje on jednego kluczowego elementu – wpływu emocji i moralnych wątpliwości. Po dokonaniu zbrodni, Raskolnikow zaczyna odczuwać głęboki wewnętrzny konflikt, który prowadzi go na skraj szaleństwa. Jego analiza moralna i etyczna, początkowo tłumiona przez intelekt, w końcu bierze górę, co prowadzi do jego ostatecznego upadku i przyznania się do winy. Dostojewski w mistrzowski sposób ukazuje, że intelekt, choć jest niezbędny do podejmowania decyzji, nie jest w stanie w pełni kontrolować emocji i sumienia.

"Hamlet" Szekspira:

Kolejnym dziełem, które doskonale ilustruje wpływ intelektu na życie bohaterów, jest "Hamlet" Szekspira. Książę Hamlet jest postacią, która odznacza się niezwykłą inteligencją i zdolnością do głębokiej analizy. Po śmierci ojca, króla Danii, Hamlet staje przed ogromnym dylematem egzystencjalnym – czy pomszczenie śmierci ojca jest moralnie uzasadnione, i jakie mogą być konsekwencje jego działań. Wątpliwości te prowadzą do jego słynnych monologów, w których rozprawia o sensie życia, śmierci oraz naturze człowieka.

Introspekcja i nadmierna analiza prowadzą Hamleta do paraliżu decyzyjnego, co ostatecznie przyczynia się do jego tragicznego końca. Szekspir pokazuje, że choć intelekt jest narzędziem, które pozwala na głębsze zrozumienie świata, może również stać się pułapką, jeżeli nie towarzyszą mu zdecydowane działania. Hamlet, podobnie jak Raskolnikow, cierpi z powodu rozdźwięku pomiędzy tym, co myśli, a tym, co czuje.

"Podziemny krąg" (Fight Club) Finchera:

W filmie "Podziemny krąg" reżyser David Fincher ukazuje świat, w którym główny bohater, znany jako Narrator, mierzy się z problemem egzystencjalnym poprzez walkę z własną tożsamością. Narrator jest przykładem człowieka, który żyje w świecie pełnym materializmu i konsumpcjonizmu, zatracając swoją prawdziwą jaźń. Jego życie to ciągła monotonia, pełna pozorów szczęśliwości, którą próbuje wypełnić zakupami i dążeniem do posiadania kolejnych dóbr materialnych. Jednak mimo pozornej stabilności, czuje głęboki wewnętrzny niepokój i pustkę, które prowadzą do problemów ze snem. Ostatecznie jego pragnienie autentyczności i intensywności życia uruchamia jego wyobraźnię i popycha go ku radykalnym działaniom. Spotkanie z charyzmatycznym Tylerem Durdenem staje się punktem zwrotnym, który otwiera przed nim drzwi do alternatywnego sposobu życia.

Narrator, z jednej strony, kieruje się logicznym myśleniem i analizą, jednak jego życie naznaczone jest głębokim kryzysem tożsamości. Tyler Durden reprezentuje jego ukryte pragnienia i instynkty, które wykraczają poza granice racjonalności. Narrator w końcu uświadamia sobie, że Tyler jest produktem jego podświadomości – personifikacją jego skrywanych lęków i pragnień. Ta wewnętrzna walka między rozsądkiem a chaosem prowadzi go do zrozumienia, że prawdziwe życie nie polega na bezkrytycznym podporządkowaniu się normom społecznym, lecz na akceptacji własnych słabości i poszukiwaniu autentyczności.

Wnioski końcowe:

Analizując te trzy dzieła, dostrzegamy, jak różnie bohaterowie radzą sobie z problemami egzystencjalnymi, korzystając ze swojego intelektu. Raskolnikow próbuje usprawiedliwić swoje zbrodnie poprzez filozoficzne spekulacje, ale nie jest w stanie zapanować nad wewnętrznymi wyrzutami sumienia. Jego intelekt, zamiast przynieść ocalenie, prowadzi do dalszego zagubienia i cierpienia. Hamlet zaś, cierpiąc z powodu nadmiernej analizy, staje się więźniem własnych myśli, co skutkuje jego tragicznym końcem. Narrator z "Fight Club", pomimo początkowej stagnacji, dzięki swojemu wewnętrznemu konfliktowi, ostatecznie odnajduje drogę ku autentyczności, choć również musi zmierzyć się z ciemnymi stronami własnej osobowości.

Podsumowując, rozum i intelekt są narzędziami, które mogą pomóc w rozwiązywaniu problemów egzystencjalnych, ale również mogą stać się źródłem wewnętrznych konfliktów, jeżeli nie są zrównoważone przez intuicję i moralne zasady. Bohaterowie omawianych dzieł uczą nas, że klucz do zrozumienia siebie leży nie tylko w intelekcie, ale również w harmonii pomiędzy myśleniem a działaniem. Intelekt, mimo swojej mocy i potencjału, nie jest w stanie samodzielnie rozstrzygnąć twardych dylematów moralnych, które wymagają intuicji, odwagi oraz empatii. Wewnętrzna harmonia pomiędzy intelektem a emocjami jest więc kluczem do osiągnięcia równowagi i prawdziwego zrozumienia siebie.