Solidarność czy egoizm? Jakie postawy wywołują doświadczenia ekstremalne w literaturze wojennej

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 10.02.2024 o 15:34

Rodzaj zadania: Rozprawka

Dodane: 7.02.2024 o 7:57

Ekstremalne doświadczenia są nieodłącznym elementem ludzkiej historii, które od wieków testują granice ludzkiej wytrzymałości, empatii oraz moralności. Literatura wojenna często stawia pytanie o wybór między solidarnością a egoizmem w obliczu trudnych okoliczności. Czy wojenne zmagania wypaczają człowieka, zwężając jego perspektywę do walki o własne przeżycie, czy też wyzwalają w nim najlepsze cechy, takie jak współczucie i bezinteresowne niesienie pomocy innym? Postaram się rozważyć obie te kwestie, odnosząc się do literatury wojennej.

Pierwsze argumenty za silniejszym wybuchem egoizmu w czasach próby znajdujemy w "Opowieściach obozowych" Tadeusza Borowskiego. Proza Borowskiego to obraz życia w niemieckim obozie koncentracyjnym, gdzie każdy dzień to walka o przetrwanie. Można by przypuszczać, że wspólna trauma zbliża ludzi, lecz pisarz ukazuje, jak warunki uniemożliwiają czysto solidarne działania. W społeczności obozowej nie ma miejsca na moralność w tradycyjnym rozumieniu; to ekstremalna sytuacja determinuje postawy ludzi. A jednak w tej ciemności, jak choćby w "Pożegnaniu z Marią", pojawiają się zarysy poświęcenia, gdzie główny bohater, nie będąc w stanie uratować ukochanej, przynajmniej stara się złagodzić jej cierpienie. Jest to przykładem tego, że nawet w najbardziej nieludzkich warunkach człowiek nie traci całkowicie swoich cech ludzkich.

Z kolei "Medaliony" Zofii Nałkowskiej, to zbiór reportaży świadczących o niezwykłej odwadze i poświęceniu ludzi w obliczu ekstremalnego zła. Nałkowska, opisując świadectwa zbrodni wojennych, prezentuje też odważnych i solidarnych, którzy wbrew szaleństwu wojny, starają się ocalić człowieczeństwo, często narażając własne życie. Jest to przyczynek do tezy, że ekstremalne okoliczności mogą wydobyć z ludzi nie tylko ciemne strony natury, ale i skłonności do poświęcenia i bezinteresownego działania.

W literaturze powojennej natrafiamy również na postaci takie jak doktor Rieux z "Dżumy" Alberta Camusa. Rieux, choć świadomy daremności swoich starań, nieustannie walczy z zarazą, starając się zapewnić pomoc większości. Pracuje bez jakiejkolwiek nadziei na osobistą korzyść, kierując się wyłącznie poczuciem obowiązku wobec społeczeństwa. W tym przypadku, kierowane przez solidarność działania budzą podziw i są przeciwieństwem egoizmu.

Również w literaturze antywojennej, jak "Na zachodzie bez zmian" E.M. Remarque'a, znajdujemy świadectwa głębokiej więzi i solidarności między żołnierzami. Wspólne przeżycia na froncie spajają bohaterów w braterstwie broni, co stanowi przeciwieństwo do korupcji i obojętności spotykanych w szeregach władzy.

Reasumując, literatura wojenna pokazuje, że ekstremalne doświadczenia mogą wyzwalać zarówno solidarność, jak i egoizm. Czynniki takie jak otoczenie, wartości osobiste i sytuacyjny kontekst wpływają na to, którą z tych postaw przyjmują ludzie. Dlatego trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, jakie postawy w człowieku wywołują doświadczenia ekstremalne. Zarówno solidarność, jak i egoizm są zapisane w ludzkiej naturze, a ich dominacja zależy od niezliczonej ilości niuansów indywidualnego i zbiorowego doświadczenia. Niepowtarzalność każdego ludzkiego życiorysu sprawia, że każda odpowiedź na to pytanie jest tak samo słuszna, jak i ograniczona.