Makbet jako dramat szekspirowski

Ta praca została zweryfikowana przez naszego nauczyciela: 26.08.2024 o 14:53

Rodzaj zadania: Streszczenie

Dodane: 26.08.2024 o 14:23

Dramat "Makbet" autorstwa Williama Szekspira to jedno z najważniejszych dzieł literatury światowej. Szekspir, uważany za jednego z największych dramaturgów wszech czasów, zrewolucjonizował teatr, zrywając z sztywnymi konwencjami antycznymi i wprowadzając oryginalne elementy do swoich sztuk. "Makbet" jest jednym z najlepszych przykładów tej rewolucji, łącząc w sobie innowacyjne podejście do struktury dramatu, głęboką analizę psychologiczną postaci oraz elementy fantastyczne.

Zarys ogólnej tezy: Omówienie Wiliama Szekspira jako reformatorskiego dramaturga

William Szekspir, żyjący na przełomie XVI i XVII wieku, jest powszechnie uznawany za jednego z najwybitniejszych i najważniejszych dramaturgów. Jego twórczość, obejmująca zarówno komedie, tragedie, jak i dramaty historyczne, wykazuje niespotykaną głębię psychologiczną postaci oraz innowacyjne podejście do struktury dramatu. W epoce, w której dominowały zasady klasycyzmu, a dramat antyczny uznawany był za wzór, Szekspir wprowadzał nowe rozwiązania, które nie zawsze spotykały się z uznaniem. Jego twórczość była często kontrowersyjna i niezgodna z ówczesnymi kanonami, przez co była również krytykowana.

Znaczenie Szekspira w teatrze

W czasach, gdy klasycyzm dominował w literaturze, dzieła Szekspira odbierane były z pewną rezerwą. Z jednej strony klasycy uważali jego dramaty za zbyt chaotyczne i nieprzystające do surowych zasad antycznych, z drugiej - romantycy dostrzegli w nich geniusz i innowacyjność. Romantycy, tacy jak Samuel Taylor Coleridge czy Johann Wolfgang von Goethe, eksponowali walory dramatów Szekspira, twierdząc, że jego pełne emocji i pasji postacie oraz rozbudowane wątki lepiej oddają złożoność ludzkiej natury i rzeczywistości niż sztywne formy antyczne.

Wprowadzenie do „Makbeta”

"Makbet" to tragedia, która często określana jest mianem tragedii władzy. Opowiada historię szkockiego wodza, Makbeta, który pod wpływem przepowiedni wiedźm i namowy żony, postanawia zabić króla Dunkana i przejąć tron Szkocji. Dramat ten ukazuje, jak ambicja i żądza władzy mogą zniszczyć człowieka, prowadząc go do moralnej i fizycznej zagłady. Szekspir w "Makbecie" mistrzowsko portretuje wewnętrzne rozterki bohaterów, ich psychologiczne przemiany oraz milczenie świata nad ich losem.

Główna część

I. Odrębność formy dramatu szekspirowskiego

Jednym z najważniejszych aspektów nowatorstwa Szekspira było zerwanie z zasadami antycznymi, takimi jak zasada trzech jedności – miejsca, czasu i akcji. W dramacie antycznym cała akcja musiała rozgrywać się w jednym miejscu, w ciągu jednej doby i koncentrować się na jednym wątku. Szekspir odrzucił te ograniczenia, co doskonale widać w "Makbecie". Dramat ten posiada wielowątkową strukturę, gdzie główny wątek Makbeta przeplata się z historiami innych bohaterów, takich jak Makduf czy Malkolm. Akcja rozgrywa się w różnych miejscach, w tym w zamku Dunzynan, na polach bitewnych, w jaskiniach czy w dworze królewskim w Anglii, i obejmuje dłuższy okres czasu. Powyższe pozwala na głębsze rozwinięcie fabuły i lepsze ukazanie ewolucji postaci.

Rezygnacja z chóru

W dramacie antycznym chór pełnił ważną funkcję komentarza, moralnej refleksji i spoiwa dramatycznego. Przykładowo w tragedii greckiej chór często podsumowywał wydarzenia i nadawał im szerszy kontekst moralny. Szekspir całkowicie zrezygnował z tej konwencji. Zamiast chóru, wprowadził refleksje moralne i komentujące losy bohaterów w dialogi postaci, co czyni dramat bardziej dynamicznym i bezpośrednim. W "Makbecie", to postaci same analizują swoje czyny i snują refleksje, np. monologi Makbeta, w których rozważa konsekwencje swoich działań.

Brak ograniczenia liczby bohaterów i występowanie scen zbiorowych

Kolejnym elementem wyróżniającym dramaty szekspirowskie jest brak ograniczenia liczby postaci i występowanie scen zbiorowych. W "Makbecie" znajdziemy wiele scen zbiorowych, takich jak bitwa pod dowództwem Malkolma i Siwarda zmierzająca do obalenia Makbeta. Szekspir w ten sposób pozwala na bardziej realistyczne i widowiskowe ukazanie wydarzeń, co było niemożliwe w klasycznym teatrze antycznym, gdzie liczba aktorów była ściśle ograniczona.

Złamanie zasady decorum (stosowności)

W dramacie antycznym obowiązywała zasada decorum, która polegała na zgodności stylu z treścią i charakterem postaci. Działania brutalne i krwawe były zazwyczaj jedynie relacjonowane przez posłańców, a nie ukazywane na scenie. W "Makbecie" Szekspir łamie tę zasadę, pokazując bezpośrednio brutalne morderstwa, jak np. zamach na Banka czy Makdufa i jego rodzinę. Do tego Szekspir wprowadza elementy wysokiego i niskiego stylu, mieszając różne tonacje, co daje efekt dramatycznego kontrastu. Przykładem może być scena z komiczną postacią Odźwiernego, która łagodzi napięcie po morderstwie króla Dunkana.

II. Pogłębienie psychologii postaci

Makbet

Makbet jest postacią tragiczną, której działania wynikają z wewnętrznych konfliktów i rozterek. Początkowo przedstawiony jako odważny wojownik, wierny swojemu królowi, staje się ofiarą swojej ambicji. Pod wpływem przepowiedni wiedźm i namowy żony decyduje się na morderstwo Dunkana, co staje się początkiem jego moralnego upadku. Przez cały dramat obserwujemy, jak zmienia się jego psychika – od początkowych wyrzutów sumienia do coraz większego okrucieństwa i despotyzmu. Makbet staje się tyranem, a ostateczne jego pogrążenie następuje przez poczucie zagrożenia i strach przed utratą władzy, który prowadzi go do kolejnych zbrodni.

Lady Makbet

Lady Makbet, z jednej strony, wydaje się silna i zdeterminowana, jest inicjatorką spisku, a z drugiej - jej psychika nie wytrzymuje ciężaru popełnionych zbrodni. Początkowo to ona motywuje Makbeta do działania, tłumiąc jego wątpliwości i moralne rozterki. Jednak z czasem senność moralna przeradza się w obłęd, który kończy się samobójstwem. Mechanizm ten pokazuje, jak potężne są skutki nałożonej na siebie odpowiedzialności za złe czyny oraz jak krucha jest psychika człowieka.

III. Skomplikowana struktura i kompozycja dramatu szekspirowskiego

Szekspir w "Makbecie" rezygnuje z prostej, linealnej struktury charakterystycznej dla dramatów antycznych. W dramatach antycznych akcja była jasno określona i prowadzona w sposób linearny, co miało na celu budowanie spójności i harmonii. W przeciwieństwie do tego, "Makbet" cechuje zawiła struktura pełna zwrotów akcji, której nie da się łatwo przewidzieć. Szekspir ukazuje różnorodne konflikty: wewnętrzne rozterki bohaterów, konflikty między postaciami, ale również starcia moralne i etyczne. Te złożone relacje oraz niespodziewane wydarzenia wprowadzają "sinusoidę emocji" – wydarzenia radosne przeplatają się z dramatycznymi, co potęguje napięcie i wpływa na intensywność odbioru spektaklu.

IV. Zerwanie z zasadą mimesis

Jednym z najbardziej innowacyjnych aspektów "Makbeta" jest wprowadzenie elementów fantastycznych, takich jak wiedźmy, duchy i zjawy. W teatrze antycznym dominowała zasada mimesis - naśladowania rzeczywistości, co ograniczało wprowadzenie elementów nadprzyrodzonych. Szekspir łamie tę zasadę, wprowadzając postacie wiedźm, które przepowiadają przyszłość Makbeta, wpływając tym samym na jego decyzje. Pojawiające się zjawy, takie jak duch Banka, potęgują atmosferę grozy i tragiczności. Te elementy fantastyczne wzbogacają realizm zdarzeń, nadając im wymiar metafizyczny i ukazując, jak niewidzialne siły mogą wpływać na ludzkie losy.

Podsumowanie

"Makbet" Szekspira to niezwykły dramat, który pokazuje, jak bardzo różni się od tradycji antycznej. Brak zasady trzech jedności, rezygnacja z chóru, liczna obsada postaci, złamanie zasady decorum, psychologiczna głębia postaci oraz wprowadzenie elementów fantastycznych – wszystko to sprawia, że dramat ten jest wyjątkowy i innowacyjny.

Znaczenie „Makbeta” w kontekście dramatu szekspirowskiego

"Makbet" jest jednym z najbardziej kompleksowych i uniwersalnych dzieł Szekspira. Nie tylko przedstawia tragiczne konsekwencje ambicji i żądzy władzy, ale pokazuje również, jak innowacyjne podejście do formy dramatycznej może oddać złożoność ludzkiej natury. Wpływ "Makbeta" na późniejszych twórców teatralnych jest nie do przecenienia – jego nowatorskie rozwiązania strukturalne i psychologiczne otworzyły nowe horyzonty dla dramaturgii i teatru jako całości.

W przeciwieństwie do spójnych, jednoznacznych form antycznych, "Makbet" jest otwarty, wielowymiarowy i pełen sprzeczności, co czyni go dziełem wyjątkowym i ponadczasowym. Dzieło to nieustannie inspiruje kolejne pokolenia artystów i badaczy, udowadniając tym samym, że innowacje Szekspira w teatrze były nie tylko rewolucyjne, ale i trwałe.