„Szkice węglem” H. Sienkiewicza jako literacki dokument epoki.

Rodzaj zadania: Wypracowanie

Dodane: 19.05.2024 o 20:31

„Szkice węglem” H. Sienkiewicza jako literacki dokument epoki

Wstęp

Henryk Sienkiewicz jest jednym z najwybitniejszych pisarzy polskiego pozytywizmu, nurtu literackiego wyrosłego po klęsce powstania styczniowego w 1864 roku. Pozytywizm stanowił odpowiedź na romantyczne zrywy niepodległościowe, promując zamiast tego ideę pracy u podstaw i pracy organicznej, mających na celu poprawę bytu i świadomości społeczno-gospodarczej polskiego narodu.

Jednym z dzieł Sienkiewicza, które w pełni oddaje realia epoki, jest nowela „Szkice węglem”. Utwór ten, poprzez swoje realistyczne opisy i przedstawienie życia polskiej wsi w drugiej połowie XIX wieku, stał się literackim dokumentem tego okresu. Sienkiewicz pokazuje w niej skrajną nędzę chłopstwa, jego brak wykształcenia oraz powszechne problemy społeczne, takie jak wyzysk i manipulacja.

Teza niniejszego wypracowania brzmi: „Szkice węglem” to literacki dokument ukazujący realia epoki pozytywizmu, przedstawiający polską wieś jako miejsce skrajnej nędzy, wyzysku i ignorancji, ukazując konieczność edukacji i pracy u podstaw.

Sytuacja społeczno-ekonomiczna wsi Barania Głowa

Wieś Barania Głowa, główne miejsce akcji noweli, stanowi typowy przykład polskiej wsi z tamtych czasów. Mieszkańcy wsi są w dużej mierze analfabetami, brakuje im elementarnego wykształcenia, co ogranicza ich społeczną świadomość i zdolność do obrony własnych praw. Braki w edukacji sprawiają, że są oni łatwo manipulowani i wyzyskiwani przez bardziej „wykształcone” osoby.

W lokalnej społeczności widać wyraźnie dominację przedstawicieli władzy lokalnej, takich jak wójt Burak, który nie posiada odpowiednich kompetencji do pełnienia swojej funkcji. Jego ignorancja i nieudolność umożliwiają nadużycia, których dokonuje Zołzikiewicz – pseudopisarz, jedyny „wykształcony” człowiek we wsi. Mimo iż Zołzikiewicz nie posiada prawdziwego wykształcenia ani moralnych kwalifikacji, jest szanowany i jednocześnie budzi strach wśród mieszkańców. Jego wiedza i umiejętności manipulacji pozwalają mu na wyzysk i kontrolę nad społecznością.

Mechanizmy wyzysku i manipulacje

Jednym z najbardziej poruszających wątków noweli jest historia Rzepy, symbolizująca los wyzyskiwanego chłopa. Zołzikiewicz, aby osiągnąć swoje cele, planuje wysłać Rzepę do wojska. W tym celu manipuluje wójtem Burakiem oraz Gamołą, by wciągnąć Rzepę w spisek. Wykorzystując jego naiwność, Zołzikiewicz podsuwa mu do podpisania wezwanie do wojska. Podpisanie tej zgody jest efektem zarówno manipulacji, jak i alkoholu, którym Rzepa zostaje omamiony.

Konsekwencje dla Rzepy i jego rodziny są tragiczne. Zołzikiewicz, aby upewnić się, że Rzepa zgodzi się na los, oferuje fałszywe obietnice i manipuluje jego żoną, Rzepową. Kobieta, w akcie desperacji, zgadza się na jego propozycje, mając nadzieję na uwolnienie męża. Zdradza go jednak w zamian za fałszywą obietnicę uwolnienia, co prowadzi do tragedii. W kulminacyjnej scenie Rzepa, dowiedziawszy się o zdradzie i oszustwie, zabija swoją żonę, co jest ostatecznym efektem patologicznych mechanizmów funkcjonowania wsi.

Sienkiewiczowska krytyka analfabetyzmu i potrzeba edukacji

W „Szkicach węglem” Sienkiewicz wyraźnie podkreśla, że kluczowym problemem jest ignorancja i brak wykształcenia. Postać Rzepy jest bezradna wobec niesprawiedliwości głównie z powodu braku wiedzy o swoich prawach. Decyzje podejmowane przez chłopów, często pod wpływem alkoholu, ukazują tragiczne skutki braku edukacji.

Dla Sienkiewicza edukacja jest fundamentalnym środkiem walki z wyzyskiem. W noweli znajduje się przesłanie o konieczności kształcenia ludności wiejskiej jako sposobu na poprawę jej bytu i przeciwdziałanie manipulacjom. Wykształcenie to nie tylko narzędzie do zdobywania wiedzy, ale również sposób na podniesienie świadomości obywatelskiej i społecznej.

Aktualność przesłania Sienkiewicza

Prawie 150 lat po premierze „Szkiców węglem” przesłanie dotyczące edukacji jest wciąż aktualne. Edukacja jest nadal narzędziem do zmniejszania wykluczenia społecznego. Choć sytuacja społeczno-ekonomiczna świata i Polski znacznie się zmieniła, problemy związane z brakiem wykształcenia i niewiedzą wciąż istnieją. Współczesne globalne wyzwania, takie jak szerokie zróżnicowanie edukacyjne, nadal domagają się rozwiązania poprzez kontynuację pozytywistycznych idei.

Podsumowanie

„Szkice węglem” Henryka Sienkiewicza to niezwykle ważny literacki dokument epoki pozytywizmu, który ukazuje realia życia chłopstwa oraz potrzebę edukacji. Nowela przekazuje silne przesłanie na temat konieczności walki z analfabetyzmem i wykluczeniem edukacyjnym, które jest aktualne również dzisiaj. Pozytywistyczne idee Sienkiewicza dotyczące roli wykształcenia i pracy u podstaw są nadal wartościowe i powinny być promowane w dzisiejszym społeczeństwie.

Dzieło to, z jego realistycznym przedstawieniem problemów społecznych i krytyką analfabetyzmu, pozostaje istotnym źródłem refleksji nad historycznymi i współczesnymi wyzwaniami w dziedzinie edukacji i rozwoju społecznego. Za pośrednictwem literatury, Sienkiewicz zachęca do kontynuacji pozytywistycznych starań o podnoszenie świadomości społecznej i rozwijanie edukacji, co jest szczególnie ważne w kontekście budowania lepszego świata dla przyszłych pokoleń.