Czy człowiek w czasie zagrożenia kieruje się godnością czy człowieczeństwem?

Ta praca została zatwierdzona przez naszego nauczyciela: 10.10.2025 o 9:07

Rodzaj zadania: Rozprawka

Dodane: 7.10.2025 o 16:54

Zagadnienie moralne dotyczące wyboru między godnością a człowieczeństwem w obliczu zagrożenia to jeden z najważniejszych dylematów, z jakimi człowiek może się zmierzyć. Godność możemy definiować jako wewnętrzne poczucie własnej wartości, honoru oraz szacunku dla samego siebie, natomiast człowieczeństwo oznacza zdolność do empatii, współczucia oraz kierowania się dobrem innych. Literatura, zarówno klasyczna, jak i współczesna, dostarcza licznych przykładów, które pomagają zgłębić ten złożony problem.

Jednym z najbardziej emblematycznych dzieł, które poruszają ten temat, jest "Dżuma" Alberta Camusa. Powieść opisuje miasto Oran podczas epidemii, gdzie mieszkańcy są zmuszeni do walki o przetrwanie. Doktor Rieux, główny bohater, doskonale ilustruje ideę człowieczeństwa w sytuacji zagrożenia. Pomimo osobistego ryzyka, poświęca się opiece nad chorymi, kierując się przede wszystkim empatią i troską o innych. W jego działaniach widać, że człowieczeństwo, czyli chęć niesienia pomocy i współczucie, przeważa nad godnością osobistą. Rieux nie szuka chwały ani uznania, lecz dąży do ulżenia w cierpieniu swoich bliźnich. Jego postawa pokazuje, że w obliczu zagrożenia, człowieczeństwo może dominować nad potrzebą zachowania godności osobistej.

Drugim ważnym przykładem z literatury jest "Medaliony" Zofii Nałkowskiej. To zbiór opowiadań dotyczących ofiar nazistowskich obozów koncentracyjnych podczas II wojny światowej. Nałkowska przedstawia dramatyczne sytuacje, w których ludzie muszą walczyć o przetrwanie w ekstremalnych warunkach. W opowiadaniu "Przy torze kolejowym" kobieta decyduje się na ucieczkę z transportu kolejowego, by uniknąć śmierci w obozie. Ta decyzja jest aktem desperacji, ale jednocześnie ukazuje próbę zachowania godności poprzez dążenie do wolności. Ucieczka jest wyrazem jej niezgody na bezduszny system, który dehumanizuje ludzi. Kobieta stara się uratować swoją godność poprzez sprzeciw wobec zniewolenia i walkę o możliwość decydowania o swoim losie, nawet jeśli okupiona jest ogromnym ryzykiem.

Warto także przytoczyć "Inny świat" Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, który opisuje doświadczenia więźnia sowieckiego łagru. Autor pokazuje tu, jak trudne warunki życia mogą prowadzić do moralnych dylematów i wewnętrznej walki o zachowanie człowieczeństwa oraz godności. Bohaterowie tego utworu często próbują ocalić swoje człowieczeństwo, pomagając innym więźniom, dzieląc się resztkami jedzenia lub wspierając się w chwilach kryzysu. Pomimo udręki i codziennego upodlenia, niektórzy z nich podejmują próby zachowania swojej godności poprzez jawny lub cichy opór przeciwko systemowi. Herling-Grudziński opisuje przypadki, kiedy więźniowie, mając okazję do współpracy z oprawcami w zamian za złagodzenie własnej sytuacji, decydują się na opór, ryzykując tym samym swoje życie. Takie akty oporu nie tylko utrwalają ich godność, ale również pokazują, że w niezwykle trudnych warunkach człowieczeństwo i godność mogą współistnieć i wzajemnie się wspierać.

Nie sposób nie wspomnieć także o "Opowieści o prawdziwym człowieku" autorstwa Borisa Polewoja. To fikcyjna, lecz inspirowana prawdziwymi wydarzeniami historia pilota Aleksieja Maresjewa, który po zestrzeleniu zostaje ciężko ranny i zmuszony do przetrwania w ekstremalnych warunkach. Maresjew walczy o życie, ale jego działania motywowane są przy tym także godnością wojskową i pragnieniem powrotu do służby. W tym kontekście, jego człowieczeństwo przejawia się w niezłomnej woli przetrwania oraz ratowania siebie, które można interpretować jako obronę godności osobistej w rozumieniu obowiązku wobec samego siebie i kraju. Jego historia to inspirujący przykład na to, że godność i człowieczeństwo mogą iść w parze, nawet w najbardziej ekstremalnych sytuacjach.

Podsumowując, analiza literackich przykładów pokazuje, że zarówno godność, jak i człowieczeństwo są ze sobą ściśle powiązane i mogą współistnieć w obliczu zagrożenia. W różnych sytuacjach te wartości mogą się wzajemnie wspierać lub jedna z nich może dominować. To, co decyduje o kierunku, jaki obierze człowiek w obliczu zagrożenia, często zależy od specyfiki sytuacji, charakteru danej osoby oraz jej wewnętrznej skali wartości. Godność oraz człowieczeństwo pozostają kluczowymi aspektami ludzkiej natury, które literatura nieustannie bada i ilustruje, przypominając o ich znaczeniu w najbardziej dramatycznych momentach życia. Warto pamiętać, że zarówno zachowanie godności, jak i przejawianie człowieczeństwa to postawy, które nierzadko wymagają od człowieka olbrzymiej odwagi i determinacji. Literackie przykłady pokazują, że dylematy te nie mają jednoznacznych rozwiązań, a każda sytuacja wymaga indywidualnego podejścia i refleksji.